Việc lộ dữ liệu cá nhân không những gây phiền phức mà còn tạo điều kiện cho tội phạm lợi dụng thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật với nhiều hình thức, mức độ khác nhau như đánh cắp, mua bán, trao đổi thông tin dữ liệu cá nhân; sử dụng dữ liệu cá nhân để tống tiền, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, bôi nhọ, xâm phạm danh dự, nhân phẩm, xâm hại tình dục…Nhiều dịch vụ mới xuất hiện có hoạt động thu thập, khai thác, phân tích thông tin, dữ liệu cá nhân như mạng xã hội, thanh toán trực tuyến, thương mại điện tử, trò chơi trực tuyến… đã tác động đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và mỗi cá nhân. Hiện nay, một bộ phận quần chúng nhân dân vẫn chưa có ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân, đăng tải công khai hoặc để lộ trong quá trình chuyển giao, lưu trữ, trao đổi phục vụ hoạt động kinh doanh; nhận thức của một số cán bộ, công chức, viên chức về cung cấp, quản lý hồ sơ cá nhân, dữ liệu cá nhân chưa đầy đủ, dẫn đến việc lưu trữ ở một số cơ quan, đơn vị chưa được quan tâm chú trọng đúng mức. Bên cạnh đó, những quy định pháp luật hiện hành liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân chưa xác định rõ phạm vi điều chỉnh, trách nhiệm của cơ quan bảo vệ dữ liệu cá nhân, chế tài xử lý các hành vi vi phạm pháp luật.

Trước tình hình thực tiễn trên, Bộ Công an đã tham mưu chủ trương ban hành Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân; coi đây là giải pháp then chốt, tạo khuôn khổ pháp lý đầy đủ, khả thi, là công cụ pháp lý sắc bén, hữu hiệu nhằm phòng ngừa, ngăn chặn, đấu tranh hiệu quả với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Dự thảo Nghị định đã đưa ra khái niệm “dữ liệu cá nhân cơ bản” gồm: Tên, tuổi, ngày sinh, nơi cư trú, quốc tịch, dân tộc, số điện thoại, tình trạng hôn nhân, các mã số cá nhân… và “dữ liệu cá nhân nhạy cảm” gồm: Quan điểm chính trị, tôn giáo, tình trạng sức khỏe, tình trạng tài chính, hành vi phạm tội… và quy định liên quan đến vần đề về xử lý dữ liệu cá nhân, biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân, xử lý vi phạm về dữ liệu cá nhân, trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan… nhằm tạo quy trình, cơ chế hoạt động hiệu quả, thống nhất trong thu thập, xử lý, phân tích, lưu trữ dữ liệu cá nhân của công dân Việt Nam. 

Trong đó, chế tài xử lý các hành vi vi phạm quy định về xử lý dữ liệu cá nhân được đưa ra một cách cụ thể hơn, như: nếu tiết lộ thông tin số điện thoại, số chứng minh nhân dân (căn cước công dân), tình trạng hôn nhân, sức khỏe… của người khác trái phép thì sẽ bị phạt đến 80 triệu đồng; phạt tiền từ 80 triệu đồng đến 100 triệu đồng đối với hành vi không áp dụng biện pháp kỹ thuật và xây dựng quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, vi phạm quy định về đăng ký xử lý “dữ liệu cá nhân nhạy cảm”, vi phạm quy định về chuyển dữ liệu cá nhân qua biên giới; trong trường hợp vi phạm nhiều lần, gây hậu quả nghiêm trọng có thể phạt tối đa 5% tổng doanh thu của bên xử lý dữ liệu cá nhân.

Qua đó, thấy rõ việc xây dựng và ban hành Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ có nhiều tác động tích cực đáng kể như:

- Tăng cường công tác quản lý nhà nước về dữ liệu cá nhân: nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan tới dữ liệu cá nhân, nhất là đối với hoạt động cung cấp, sử dụng dịch vụ viễn thông, internet và thông tin trên mạng; quy định rõ trách nhiệm của chủ thể trong công tác quản lý nhà nước về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

- Tăng cường bảo vệ chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội trên không gian mạng khi có những quy định pháp luật rõ ràng, đồng bộ, thống nhất trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân; tạo khung pháp lý cho công tác điều tra, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

- Phát huy hết giá trị của dữ liệu cá nhân trong phát triển Chính phủ điện tử, hành chính công, phục vụ quản lý nhà nước, phát triển kinh tế xã hội.

- Nâng cao ý thức tự giác chấp hành các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân; bảo vệ đời sống riêng tư, thông tin cá nhân, quyền riêng tư của cá nhân. 

Nghị định sẽ sớm được ban hành, tạo hành lang pháp lý vững chắc trong bảo đảm an ninh, an toàn, bảo vệ dữ liệu cá nhân, góp phần thúc đẩy hiệu quả quá trình chuyển đổi số quốc gia./.

Hoàng Vân